Utrata prawa do zwolnienia z VAT

Podmioty prowadzące działalność gospodarczą, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty określonej w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, tj. 200.000 zł, podlegają zwolnieniu z VAT.

Prawo do zwolnienia z VAT mają również podatnicy rozpoczynający wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu VAT w trakcie roku podatkowego, jeżeli przewidywana przez nich wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty 200.000 zł (art. 113 ust. 9 ustawy o VAT).

Zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy, do wyliczenia kwoty obrotu uprawniającej do zwolnienia przyjmuje się łączną wartość sprzedaży opodatkowanej netto (bez podatku VAT).

W sytuacji, gdy wartość sprzedaży zwolnionej z VAT przekroczy kwotę 200.000 zł, to zwolnienie traci moc począwszy od czynności, którą przekroczono tę kwotę. Jeśli chodzi o podatników, którzy rozpoczęli wykonywanie czynności opodatkowanych w trakcie roku, to utratę prawa do zwolnienia spowoduje przekroczenie limitu obrotu wyliczonego w proporcji do okresu prowadzonej działalności. Podatnicy ci muszą mieć na uwadze, iż przysługujący im limit jest niższy niż 200.000 zł, a jego wysokość zależy od tego, w którym dniu w trakcie roku rozpoczęto działalność gospodarczą.

W celu ustalenia momentu, w którym nastąpi przekroczenie wartości sprzedaży uprawniającej do zwolnienia z VAT, podatnik musi prowadzić ewidencję sprzedaży, o której mowa w art. 109 ust. 1 ustawy o VAT. Ewidencja ta jest znacznie uproszczona w porównaniu do ewidencji, którą prowadzą czynni podatnicy VAT. Podatnicy korzystający ze zwolnienia podmiotowego od podatku VAT mają wyłącznie obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży za dany dzień, nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Ponadto, uproszczona ewidencja sprzedaży VAT nie musi być prowadzona w formie elektronicznej. Jeśli podatnik dokonuje sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych i nie przysługują mu zwolnienia z obowiązku stosowania kasy rejestrującej - to ewidencja sprzedaży dokonywana jest za pomocą tej kasy.

1. Czynności wyłączone ze zwolnienia podmiotowego

W szczególnych przypadkach utrata prawa do zwolnienia z VAT może dotyczyć podatników, których obroty nie przekraczają 200.000 zł.

Uwaga

Jeżeli podatnik wykona czynność wymienioną w art. 113 ust. 13 ustawy, to utraci prawo do zwolnienia z VAT, nawet gdy jego obroty są niższe niż 200.000 zł.

Zgodnie bowiem z art. 113 ust. 13 ustawy zwolnień z VAT nie stosuje się do podatników:

1) dokonujących dostaw:

a) towarów wymienionych w załączniku nr 12 do ustawy o VAT, tj. wyrobów (złomu) z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali,

b) towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, z wyjątkiem:

· energii elektrycznej (PKWiU 35.11.10.0), · wyrobów tytoniowych, · samochodów osobowych, innych niż wymienione w art. 113 ust. 13 pkt 1 lit. e), zaliczanych przez podatnika, na podstawie przepisów o podatku dochodowym, do środków trwałych podlegających amortyzacji,

c) budynków, budowli lub ich części, w przypadkach, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 lit. a) i b),

d) terenów budowlanych,

e) nowych środków transportu;

2) świadczących usługi:

a) prawnicze,

b) w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego,

c) jubilerskie;

3) nieposiadających siedziby działalności gospodarczej na terytorium kraju.

Należy w tym miejscu dodać, że od 1 lipca 2019 r. planowane są zmiany w ustawie o VAT (projekt z dnia 21 marca 2019 r.), w wyniku których rozszerzona zostanie lista czynności, których wykonanie wyłączy podatnika z prawa do zwolnienia z VAT. Dotyczyć to będzie:

- dostaw następujących towarów, w związku z zawarciem umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie: - preparatów kosmetycznych i toaletowych (PKWiU 20.42.1), - komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKWiU 26), - urządzeń elektrycznych i nieelektrycznego sprzętu gospodarstwa domowego (PKWiU 27), - maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowanych (PKWiU 28); - dostaw hurtowych i detalicznych części do: - pojazdów samochodowych (PKWiU 45.3), - motocykli (PKWiU 45.4); - usług ściągania długów, w tym factoringu.

Firma korzystająca ze zwolnienia z VAT zamierza sprzedać działkę będącą terenem budowlanym. Czy w związku z tym utraci prawo do zwolnienia z VAT, jeżeli transakcja ta nie spowoduje przekroczenia limitu 200.000 zł?

Tak, dostawa terenu budowlanego spowoduje utratę zwolnienia podmiotowego z VAT, niezależnie od wielkości sprzedaży podlegającej opodatkowaniu. Wynika to jednoznacznie z art. 113 ust. 13 pkt 1 lit. d) ustawy o VAT.

Prowadzę działalność gospodarczą i ze względu na niskie obroty korzystam ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Obecnie zamierzam sprzedać samochód osobowy będący środkiem trwałym. Czy sprzedaż tego samochodu spowoduje, że utracę prawo do tego zwolnienia?

Z art. 113 ust. 13 pkt 1 lit. b) ustawy wynika, że zwolnienia podmiotowego nie stosuje się m.in. do podatników dokonujących dostawy towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym, z wyjątkiem energii elektrycznej (PKWiU 35.11.10.0), wyrobów tytoniowych a także samochodów osobowych, innych niż nowe środki transportu, zaliczanych przez podatnika, na podstawie przepisów o podatku dochodowym, do środków trwałych podlegających amortyzacji.

W świetle powyższego, sprzedaż przez podatnika używanego samochodu osobowego (zaliczanego do środków trwałych podlegających amortyzacji) nie spowoduje utraty prawa do korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT, jeżeli obroty nadal nie będą przekraczały kwoty 200.000 zł.

Jakiego rodzaju usługi zaliczane są do usług doradztwa wyłączających podatnika z prawa do zwolnienia z VAT?

Zgodnie z art. 113 ust. 13 pkt 2 lit. b) ustawy o VAT, zwolnienia z VAT nie stosuje się do podatników świadczących usługi w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego.

W ustawie o VAT, jak również w przepisach wykonawczych nie zostało zdefiniowane pojęcie doradztwa. W potocznym rozumieniu termin "doradztwo" obejmuje szereg usług doradczych, np.: podatkowe, prawne, finansowe.

Jak stwierdził Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 19 grudnia 2018 r., nr 0115-KDIT1-2.4012.816.2018.1.AJ, ze względu na brak w ustawie definicji doradztwa należy posiłkowo odwołać się do wykładni językowej. Zgodnie z definicją zawartą w Słowniku języka polskiego PWN, pod pojęciem "doradcy" należy rozumieć "tego, kto doradza". Natomiast "doradzać", w myśl powołanego wyżej Słownika języka polskiego PWN, oznacza "udzielić porady, wskazać sposób postępowania w jakiejś sprawie". Doradztwo jest zatem udzieleniem fachowych zaleceń, porad, opinii, np. ekonomicznych czy finansowych.

2. Obowiązki podatnika tracącego prawo do zwolnienia z VAT

Na podatniku, który utracił prawo do zwolnienia z VAT ciążą ustawowe obowiązki, w tym przede wszystkim obowiązek:

- rejestracji dla podatku od towarów i usług we właściwym urzędzie skarbowym, - prowadzenia bardziej szczegółowych ewidencji dotyczących zarówno obrotu, jak i dokonywanych zakupów, a w przypadku prowadzenia ewidencji przy użyciu programu komputerowego - składania za pomocą środków komunikacji elektronicznej informacji o ewidencji VAT w formie JPK bez wezwania organu podatkowego, - składanie deklaracji dla podatku VAT, - zapłaty zobowiązania podatkowego wynikającego z deklaracji VAT.

Podatnik może odliczyć podatek VAT od zakupów dokonanych przed utratą prawa do zwolnienia, jeśli zakupy te będą miały związek ze sprzedażą opodatkowaną.

Odliczenie to przysługuje na podstawie art. 91 ust. 7-7d ustawy o VAT. Jak wynika z tych przepisów, jeżeli podatnik zmienia przeznaczenie posiadanych towarów w miejsce związku z działalnością zwolnioną na związek z działalnością opodatkowaną, ma prawo do korekty podatku naliczonego. Przy czym w odniesieniu do wyposażenia i niskocennych środków trwałych (np. środków trwałych o wartości początkowej nieprzekraczającej 15.000 zł lub wyposażenia) korekta ta jest możliwa, jeśli od końca okresu, w którym zostały oddane do używania, nie minęło 12 miesięcy. Korekty w tym przypadku dokonuje się jednorazowo w miesiącu, w którym zmieniło się to przeznaczenie.

W stosunku do środków trwałych o wartości początkowej wyższej niż 15.000 zł korekta dokonywana może być w proporcji do okresu korekty. Należy więc jej dokonywać za poszczególne lata pozostałego okresu korekty, zaczynając od deklaracji podatkowej za pierwszy okres rozliczeniowy roku następującego po roku podatkowym, w którym nastąpiła zmiana przeznaczenia. Roczna korekta dotyczy jednej piątej (lub w przypadku nieruchomości - jednej dziesiątej) podatku odliczonego przy ich nabyciu lub wytworzeniu.

W przypadku natomiast zmiany prawa do odliczenia VAT od towarów handlowych lub surowców i materiałów, korekty podatku naliczonego dokonuje się w deklaracji podatkowej składanej za okres rozliczeniowy, w którym wystąpiła ta zmiana.

Przykład

Podatnik korzystający ze zwolnienia podmiotowego z VAT w styczniu 2019 r. nabył towar handlowy na kwotę 8.000 zł netto (1.840 zł VAT). Przy nabyciu nie odliczył podatku naliczonego, gdyż towar był przeznaczony wyłącznie do działalności zwolnionej. W dniu 10 maja 2019 r. podatnik przekroczył limit 200.000 zł i zarejestrował się jako podatnik VAT czynny.

W stosunku do nabytego towaru, który obecnie zostanie wykorzystany wyłącznie do działalności opodatkowanej, przysługuje podatnikowi prawo do korekty podatku naliczonego. Kwotę korekty wykazuje się w pozycji 48 w deklaracji składanej za maj 2019 r. (miesiąc, w którym przekroczono limit).

Poradnik VAT nr 10