1. Obligatoryjna zapłata w mechanizmie podzielonej płatności
Od 1 listopada 2019 r. podatnicy VAT (zarówno czynni, jak i zwolnieni podmiotowo oraz przedmiotowo) mają obowiązek zastosować mechanizm podzielonej płatności przy dokonywaniu płatności za zakupy towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza 15.000 zł (lub równowartość tej kwoty). W tym miejscu należy podkreślić, że podatnicy, którzy dokonują dostawy oraz nabyć towarów/usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT zobowiązani są posiadać rachunek rozliczeniowy lub imienny rachunek w SKOK otwarty w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, prowadzony w walucie polskiej (zgodnie z art. 108e ustawy o VAT). Dokonując zapłaty należności w systemie podzielonej płatności podatnik wypełnia komunikat przelewu udostępniony przez bank lub SKOK i wykazuje w nim:
1) kwotę odpowiadającą całości albo części kwoty VAT wynikającej z faktury, która ma zostać zapłacona w mechanizmie podzielonej płatności,
2) kwotę odpowiadającą całości albo części wartości sprzedaży brutto,
3) numer faktury, w związku z którą dokonywana jest płatność,
4) numer, za pomocą którego dostawca towaru lub usługodawca jest zidentyfikowany na potrzeby podatku.
Bank (SKOK) przekazuje następnie na właściwe konta:
* kwotę odpowiadającą kwocie podatku - na rachunek VAT sprzedawcy,
* pozostałą kwotę - na jego rachunek rozliczeniowy w banku albo na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.
Przykład
Podatnik zwolniony przedmiotowo z opodatkowania ze względu na wykonywanie usług w zakresie opieki medycznej, nabył od czynnego podatnika VAT węgiel kamienny (towar wymieniony pod poz. 1 w załączniku nr 15 do ustawy o VAT), którego zakup został udokumentowany fakturą o wartości brutto 20.000 zł. W tym przypadku płatność w systemie split payment jest obligatoryjna. Aby uregulować należność za nabycie ww. towaru w systemie mechanizmu podzielonej płatności nabywca powinien posiadać rachunek rozliczeniowy lub imienny rachunek w SKOK otwarty w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, prowadzony w walucie polskiej. Dokonując zapłaty należności za ww. towary w tym systemie podatnik wypełnia komunikat przelewu udostępniony przez bank lub SKOK.
Przykład
Podatnik prowadzący sklep warzywno-owocowy, zwolniony podmiotowo z VAT w dniu 18 listopada 2019 r. nabył od czynnego podatnika VAT owoce (banany, morele, jabłka).
Powyższa transakcja została udokumentowana fakturą o łącznej wartości brutto w wysokości 17.000 zł. Podatnik nie jest zobowiązany do uregulowania należności w mechanizmie podzielonej płatności, pomimo że należność ogółem wykazana w fakturze wynosi 17.000 zł. Nabyte towary nie zostały ujęte w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Przy czym należy podkreślić, że nabywca może dobrowolnie zapłacić za nabyty towar w ramach mechanizmu podzielonej płatności.
Przykład
W dniu 12 listopada 2019 r. czynny podatnik VAT zakupił do swojej firmy biurka, krzesła oraz komputery. Kwota należności ogółem wynikająca z faktury wyniosła 34.000 zł (w tym wartość brutto biurek i krzeseł wyniosła: 20.000 zł, a komputerów: 14.000 zł). W tej sytuacji podatnik zobowiązany jest do uregulowania płatności z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności, gdyż wartość faktury przekracza 15.000 zł i faktura dokumentuje zakup towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT (komputerów wymienionych pod poz. 60 załącznika). Przy czym na rachunek VAT sprzedawcy obowiązkowo należy przelać wyłącznie podatek VAT od nabytych komputerów (w wysokości: 2.617,89 zł - podatek został wyliczony od wartości netto: 11.382,11 zł). Warto dodać, że podatnik pomimo że nie ma takiego obowiązku może dobrowolnie zapłacić w ramach mechanizmu podzielonej płatności całą należność z faktury.
2. Obowiązek oznaczenia faktur wyrazami "mechanizm podzielonej płatności"
Zgodnie z art. 106e ust. 1 pkt 18a ustawy o VAT na fakturze objętej obowiązkiem stosowania mechanizmu podzielonej płatności podatnik zobowiązany jest umieścić wyrazy "mechanizm podzielonej płatności". Obowiązek zamieszczania takiej informacji dotyczy wyłącznie faktur, w których wartość brutto przekracza 15.000 zł (lub jej równowartość), dokumentujących sprzedaż towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy.
Przykład
W dniu 12 listopada 2019 r. podatnik otrzymał od hurtowni spożywczej (czynnego podatnika VAT) fakturę potwierdzającą zakup towarów na łączną wartość brutto 30.000 zł, przy czym jedna pozycja z faktury obejmuje zakup oleju rzepakowego (towaru wymienionego w załączniku nr 15 do ustawy o VAT pod poz. 3) na wartość brutto 2.000 zł. Faktura ta powinna mieć oznaczenie "mechanizm podzielonej płatności". Wyznacznikiem do oznaczenia faktury jest jej wartość brutto oraz fakt, że dokumentuje ona sprzedaż towarów wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.
Przy czym wyłączeniu z obowiązku zamieszczania na fakturach informacji "mechanizm podzielonej płatności" podlegają podatnicy korzystający ze zwolnienia podmiotowego (tj. drobni przedsiębiorcy) lub przedmiotowego. Podatnicy ci na wystawionych fakturach bowiem nie wykazują kwot podatku.
3. Sankcja dla dostawcy za nieprzestrzeganie obowiązku oznaczania faktury
W myśl art. 106e ust. 12 ustawy o VAT w przypadku stwierdzenia, że podatnik wystawił fakturę bez specjalnego oznaczenia "mechanizm podzielonej płatności" naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT wykazanej na tej fakturze. Jeżeli zatem dana faktura (tj. bez specjalnego oznaczenia) o wartości brutto przekraczającej 15.000 zł zawierać będzie jedną pozycję dokumentującą nabycie towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT to sankcja ta będzie naliczana wyłącznie od wartości kwoty podatku należnego od tej konkretnej pozycji. Warto dodać, że organ podatkowy nie ma prawa ustalić ww. dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo przestępstwo skarbowe.
W tym miejscu należy wyjaśnić, że sprzedawca (wystawca faktury), który nie oznaczy faktury wyrazami "mechanizmem podzielonej płatności (do czego był zobowiązany) powinien niezwłocznie poinformować nabywcę, że nieprawidłowo wystawił fakturę. Sprzedawca (wystawca faktury) może bowiem uniknąć 30% sankcji pod warunkiem, że nabywca ureguluje w mechanizmie podzielonej płatności kwotę odpowiadającą kwocie podatku przypadającą na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (zgodnie z art. 106e ust. 13 ustawy o VAT). Z uzasadnienia do projektu ustawy zmieniającej ustawę o VAT wynika, że: "(...) sprzedawca (...) będzie mógł naprawić swoje uchybienie i uniknąć sankcji. W tym celu powinien przede wszystkim poinformować nabywcę, że wystawił mu fakturę bez wymaganego oznaczenia, tak żeby przekazać mu brakującą na fakturze informację, że powinien zapłacić w podzielonej płatności. Informację tę sprzedawca może przekazać w dowolnej formie nabywcy (...) nawet przed wystawieniem faktury korygującej. (...)"
Przykład
Podatnik (dostawca) w dniu 8 listopada 2019 r. wystawił fakturę na łączną wartość brutto 25.000 zł dokumentującą sprzedaż telefonów komórkowych (towarów wymienionych pod poz. 63 załącznika nr 15 do ustawy o VAT). Powyższa faktura nie została przez podatnika oznaczona wyrazami "mechanizm podzielonej płatności". Podatnik zorientował się, że popełnił błąd i telefonicznie powiadomił o tym nabywcę. Jeżeli nabywca dokona zapłaty należności stosując podzieloną płatność, wówczas dostawca nie poniesie konsekwencji w formie dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 30%.
4. Dodatkowe zobowiązanie dla nabywcy za niestosowanie mechanizmu podzielonej płatności
Sankcje grożą również nabywcy towaru lub usługi, który pomimo obowiązku nie dokona płatności w systemie podzielonej płatności. Wówczas naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe, w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku wykazanego na fakturze, której będzie dotyczyć płatność (zgodnie z art. 108a ust. 7 ustawy o VAT). Ponadto podatnik, który wbrew obowiązkowi, dokona płatności kwoty należności wynikającej z faktury z pominięciem mechanizmu podzielonej płatności podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych lub karze grzywny za wykroczenie skarbowe (zgodnie z art. 57c § 1 i 2 ustawy z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy; Dz. U. z 2018 r. poz. 1958 ze zm.).
Organ podatkowy w stosunku do nabywcy towaru lub usługi nie ma prawa ustalić dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo przestępstwo skarbowe. W myśl art. 108a ust. 8 ustawy o VAT sankcji w wysokości 30% nie stosuje się również wobec podatnika, który mimo obowiązku, nie dokona płatności w systemie podzielonej płatności, jeżeli dostawca lub usługodawca rozliczy całą kwotę podatku wynikającą z faktury.
Przykład
W dniu 7 listopada 2019 r. podatnik otrzymał od czynnego podatnika VAT fakturę potwierdzającą zakup towarów na łączną wartość brutto 25.000 zł. Faktura dokumentowała zakup farb o wartości brutto 20.000 zł oraz prętów (wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy) o wartości brutto 5.000 zł. Obowiązek uregulowania należności w mechanizmie podzielonej płatności dotyczy wyłącznie kwoty podatku VAT z tytułu nabycia prętów. Jeżeli nabywca nie ureguluje należności wynikającej z otrzymanej faktury w mechanizmie podzielonej płatności a dostawca nie rozliczy kwoty podatku wynikającej z faktury, nabywca poniesie sankcję w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku wykazanego na fakturze, której dotyczy płatność. Wartość tej sankcji wyniesie: 280,49 zł (w zaokrągleniu 280 zł).
5. Płatność kartą płatniczą
Nowe przepisy dotyczące stosowania mechanizmu podzielonej płatności nie przewidują możliwości zapłaty w tym systemie w innych formach niż przelew, czyli np. zapłaty kartą płatniczą. Dotyczy to zarówno obowiązkowego, jak i dobrowolnego mechanizmu podzielonej płatności. Nie ma bowiem możliwości, aby przy płatnościach kartą płatniczą wypełnić niezbędny komunikat przelewu udostępniony przez bank lub SKOK.
Przykład
Podatnik prowadzi indywidualną działalność gospodarczą jako podatnik VAT czynny w zakresie świadczenia usług reklamowych. Na potrzeby działalności gospodarczej zakupił od czynnego podatnika VAT komputer i kamerę cyfrową (towary wymienione w poz. 60 i 66 załącznika nr 15 do ustawy o VAT). Powyższa transakcja została udokumentowana fakturą o łącznej wartości brutto: 20.000 zł. W związku z tym podatnik zobowiązany jest do zapłaty w systemie mechanizmu podzielonej płatności, tj. wyłącznie przelewem bankowym przy użyciu komunikatu przelewu udostępnionego przez bank lub SKOK.