W obecnie obowiązującym stanie prawnym mechanizm podzielonej płatności (dalej: MPP) ma charakter dobrowolny. Od 1 listopada 2019 r. wejdą w życie zmiany dotyczące MPP, polegające przede wszystkim na wprowadzeniu MPP w wersji obligatoryjnej (uwaga! MPP dobrowolny będzie nadal funkcjonował).
Kto zostanie objęty obligatoryjnym MPP?
Zgodnie z art. 108a ust. 1a ustawy o VAT - w brzmieniu obowiązującym od 1 listopada 2019 r. - przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza 15.000 zł (lub jej równowartość), podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności.
Zatem obligatoryjnym MPP zostaną objęte płatności za towary/usługi nabyte przez podatników, jeżeli:
* będą to towary/usługi wskazane w załączniku nr 15 do ustawy o VAT oraz
* kwota należności ogółem wskazana w fakturze przekroczy 15.000 zł (lub równowartość tej kwoty).
Aby wystąpił obowiązek zastosowania MPP, oba ww. warunki muszą zostać spełnione łącznie. W związku z powyższym, obligatoryjnym MPP nie zostaną objęte płatności za nabyte towary/usługi, jeżeli:
* będą to towary/usługi inne niż wskazane w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (niezależnie od kwoty należności ogółem, czyli nawet jeżeli przekroczy ona 15.000 zł lub równowartość tej kwoty), lub
* kwota należności ogółem wskazana w fakturze nie przekroczy 15.000 zł lub równowartości tej kwoty (niezależnie od tego, jakie będą to towary/usługi, czyli nawet jeżeli będą to towary/usługi wskazane w załączniku nr 15 do ustawy o VAT).
Należy ponadto podkreślić, że obowiązek zastosowania MPP wystąpi także przy regulowaniu faktury, w której kwota należności ogółem przekroczy 15.000 zł (lub jej równowartość), lecz wartość towarów/usług z załącznika nr 15 do ustawy o VAT wyniesie mniej (np. 1.000 zł netto i 230 zł VAT). W tej sytuacji zapłata z zastosowaniem MPP dotyczyć będzie jednak wyłącznie kwoty należności za towary/usługi wymienione w załączniku nr 15. Podatnik będzie mógł jednak zdecydować, że dobrowolnie ureguluje całą wartość wskazaną na fakturze w MPP (choć nie będzie miał takiego obowiązku).
Wprowadzenie obowiązkowego MPP powoduje wątpliwości dotyczące jego stosowania przez nabywców/usługobiorców zwolnionych z VAT. W art. 108a ust. 1a ustawy o VAT posłużono się sformułowaniem "podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności" (w przypadku wystąpienia przesłanek wskazanych w tym przepisie). Nie ma w nim odniesienia do czynnych podatników VAT. Należy więc uznać, że obowiązek stosowania MPP będzie dotyczył zarówno podatników czynnych, jak i zwolnionych z VAT. Za takim stanowiskiem przemawia fakt, że MPP ma służyć zmniejszeniu nadużyć i "znikaniu" podatników (sprzedawców/usługodawców) z VAT pobranym od kontrahenta i nieodprowadzonym do budżetu państwa.
Nowe oznaczenie na fakturze
Faktury, które będą musiały być opłacone w formie podzielonej płatności, będą musiały zawierać wyrazy "mechanizm podzielonej płatności" (patrz: art. 106e ust. 1 pkt 18a ustawy o VAT).
W świetle powyższego, sprzedawca/usługodawca będzie musiał oznaczyć fakturę wyrazami "mechanizm podzielonej płatności", jeżeli kwota należności ogółem przekroczy 15.000 zł i faktura będzie dokumentować towary/usługi wskazane w załączniku 15 do ustawy o VAT. Nie będzie natomiast miała znaczenia wartość towarów/usług wskazanych w ww. załączniku nr 15 i wykazanych na danej fakturze. W uzasadnieniu do ustawy nowelizującej czytamy:
"(...) Nawet (...) jeżeli kwota należności za towar z załącznika nr 15 wynosić będzie np. 1.230 zł brutto (1.000 zł netto + 230 zł VAT-u), a wartość brutto całej faktury wynosić będzie 16.000 zł, wówczas taka faktura powinna mieć oznaczenie "mechanizm podzielonej płatności". Wyznacznikiem do oznaczenia faktury jest więc jej wartość brutto i fakt, że dokumentuje ona sprzedaż towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy (o VAT - przyp. red.). (...)"
Wśród podatników, którzy od 1 listopada 2019 r. będą zobowiązani umieszczać na fakturach wyrazy "mechanizm podzielonej płatności", pojawia się wątpliwość, czy wystarczy zamieścić na nich skrót MPP, czy należy posługiwać się pełną nazwą tego sposobu płatności. Wprawdzie Ministerstwo Finansów w swoich komunikatach dotyczących mechanizmu podzielonej płatności posługuje się skrótem MPP, ale literalne brzmienie art. 106e ust. 1 pkt 18a ustawy o VAT wskazuje na konieczność zamieszczenia na fakturze pełnej nazwy, tj. wyrazów "mechanizm podzielonej płatności" i tak należałoby oznaczać faktury.
Należy także zauważyć, że z obowiązku oznaczania faktury wyrazami "mechanizm podzielonej płatności" będą wyłączeni podatnicy korzystający z podmiotowego zwolnienia z VAT (tj. podatnicy osiągający niskie obroty; obecnie - nieprzekraczające 200.000 zł) lub zwolnienia przedmiotowego. Faktury wystawiane przez ww. podatników nie zawierają kwot podatku, zatem nie ma możliwości uregulowania takiej faktury w ramach MPP.
Obligatoryjny MPP w przykładach
W celu dokładniejszego wyjaśnienia opisanych powyżej zagadnień dotyczących MPP posłużymy się przykładami. Dotyczą one transakcji przyszłych, czyli takich, które będą miały miejsce po wejściu w życie przepisów regulujących obligatoryjny MPP (tj. od 1 listopada 2019 r.).
Przykład 1
Podatnik zamierza zakupić komputer - kwota należności ogółem wskazana w fakturze wyniesie 18.000 zł.
Nabywca (podatnik czynny lub zwolniony z VAT) będzie zobowiązany do uregulowania płatności w MPP. Spełniony będzie bowiem warunek dotyczący:
kwoty należności ogółem - przekroczy ona 15.000 zł, oraz rodzaju towaru - pod poz. 60 załącznika nr 15 do ustawy o VAT wskazano bowiem komputery (PKWiU 26.20.1).
Z kolei sprzedawca powinien na fakturze dokumentującej tę transakcję zamieścić wyrazy "mechanizm podzielonej płatności".
Przykład 2
Podatnik prowadzi sklep spożywczy i zamierza zakupić artykuły spożywcze (kwota należności ogółem wskazana w fakturze wyniesie 16.000 zł).
Nabywca (podatnik czynny lub zwolniony z VAT) nie będzie miał obowiązku uregulowania płatności w MPP. Wprawdzie kwota należności przekroczy 15.000 zł, ale nabyte towary nie zostały wskazane w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Zaznaczamy, że nabywca będzie mógł zapłacić za nabyty towar w ramach MPP, ale na zasadzie dobrowolności.
Sprzedawca nie będzie miał obowiązku zamieszczenia na fakturze wyrazów "mechanizm podzielonej płatności".
Przykład 3
Podatnik zwolniony z VAT zakupi telefon komórkowy - kwota należności ogółem wskazana w fakturze wyniesie 3.000 zł.
Podatnik nie będzie miał obowiązku uregulowania płatności w ramach MPP. Wprawdzie w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, pod. poz. 63 wskazano "Telefony dla sieci komórkowych lub dla innych sieci bezprzewodowych - wyłącznie telefony komórkowe, w tym smartfony" (PKWiU ex 26.30.22.0), ale kwota należności ogółem nie przekroczy 15.000 zł.
Sprzedawca telefonu komórkowego, wystawiając fakturę dokumentującą jego sprzedaż, nie będzie zobowiązany zamieszczać na niej wyrazów "mechanizm podzielonej płatności".
Przykład 4
Czynny podatnik VAT zakupi towary wskazane, jak i niewskazane w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Kwota należności ogółem wskazana w fakturze wyniesie 19.680 zł (towary wskazane w załączniku nr 15 - wartość netto 4.000 zł, VAT 920 zł; inne towary - wartość netto 12.000 zł, VAT 2.760 zł).
Podatnik będzie miał obowiązek uregulowania płatności z zastosowaniem MPP, a sprzedawca będzie musiał wystawić fakturę z oznaczeniem "mechanizm podzielonej płatności".
Należy jednak podkreślić, że obowiązek uregulowania płatności z zastosowaniem MPP obejmie tylko towary wskazane w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, czyli na rachunek VAT podatnik będzie musiał zapłacić kwotę 920 zł. Natomiast kwotę 18.760 zł (według wyliczenia: 4.000 zł + 12.000 zł + 2.760 zł) zapłaci na rachunek rozliczeniowy.
Podatnik będzie mógł dobrowolnie zapłacić w ramach MPP całą należność z faktury (pomimo braku takiego obowiązku).