W dniu 23 grudnia 2019 r. Ministerstwo Finansów opublikowało objaśnienia podatkowe w sprawie mechanizmu podzielonej płatności, które przedstawiają zasady działania obligatoryjnego MPP na gruncie podatku VAT. Poniżej prezentujemy najistotniejsze z problemów związanych z praktycznym stosowaniem split payment, jakie zostały wyjaśnione przez Ministerstwo Finansów.
1. Czy kwota 15.000 zł dotyczy wartości brutto faktury czy wartości transakcji?
Obligatoryjny mechanizm podzielonej płatności musi być zastosowany przez nabywcę towaru/usługi jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
1. transakcja dotyczy towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT,
2. jest dokonywana na rzecz podatnika,
3. kwota należności brutto wykazana na fakturze dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług przekracza 15.000 zł.
Wątpliwości podatników budził fakt odniesienia się przez ustawodawcę w przepisie dotyczącym MPP do kwoty należności na fakturze, a nie do wartości transakcji. Przepis art. 108a ust. 1a ustawy o VAT w aspekcie kwoty zobowiązującej do zapłaty w systemie podzielonej płatności odwołuje się bowiem do przepisu art. 19 pkt 2 ustawy - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2019 r. poz. 1292 ze zm.). W tym z kolei przepisie mowa jest o jednorazowej wartości transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności. Zatem trudno było jednoznacznie stwierdzić, czy obligatoryjny mechanizm podzielonej płatności obejmuje również płatności należności z faktur, które opiewają na kwotę mniejszą niż 15.000 zł ale dotyczą jednej transakcji (np. kilka płatności z tytułu wykonania jednej usługi).
W ww. objaśnieniach podatkowych Ministerstwo Finansów wyjaśniło, że: "(...) w przypadku np. usług budowlanych w sytuacji, gdy zawarta jest umowa na wykonanie usług budowlanych z załącznika nr 15, o wartości brutto 30.000 zł, a zgodnie z postanowieniami umowy, wykonawca rozlicza odrębnie trzy etapy wykonanych robót osobnymi fakturami o wartości brutto 10.000 zł każda faktura, obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności nie będzie miał zastosowania. W takiej sytuacji wartość transakcji przekracza łącznie 15.000 zł, jednak do wystąpienia obowiązku zastosowania mechanizmu podzielonej płatności konieczne jest przekroczenie wartości brutto 15.000 zł przez kwotę należności ogółem na fakturze."
Potwierdzeniem tego stanowiska może być również informacja zawarta w objaśnieniach, dotycząca zaliczek płaconych w systemie podzielonej płatności. Ministerstwo Finansów wskazało w tym zakresie, iż: "Należy pamiętać, że w przypadku płatności zaliczek o tym, czy powstaje obowiązek zapłaty w mechanizmie podzielonej płatności decydują zasady ogólne, a więc wartość brutto faktury oraz przedmiot transakcji (nabycie towarów lub usług z załącznika nr 15)."
2. Właściwe oznaczanie faktur
Faktura dokumentująca transakcję objętą obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności powinna zawierać wyrazy "mechanizm podzielonej płatności". Takie oznaczenie stanowić powinno dla nabywcy informację, że ze względu na przedmiot transakcji oraz kwotę należności wskazaną na fakturze, powinna zostać zapłacona przy zastosowaniu split payment (w zakresie towarów i usług objętych załącznikiem nr 15 do ustawy o VAT).
Właściwe dokumentowanie transakcji objętych MPP stanowi często problem dla nabywców. Mają oni wątpliwości, czy w sytuacji gdy sprzedawca nie oznaczył - mimo takiego obowiązku - faktury wyrazami "mechanizm podzielonej płatności", powinni oni uregulować należność z tej faktury stosując MPP? W objaśnieniach podatkowych Ministerstwo Finansów podkreśliło, iż obowiązek zapłaty należności z faktury w mechanizmie podzielonej płatności nie jest uzależniony od tego, czy na fakturze zawarto specjalne oznaczenie. Jednoznacznie wskazano, że jeżeli sprzedawca nie oznaczył odpowiednio faktury, mimo że miał taki obowiązek, nabywca musi zapłacić w mechanizmie podzielonej płatności kwotę należności za towary lub usługi z załącznika nr 15, jeżeli kwota należności z faktury przekracza 15.000 zł brutto.
Sprzedawcy towarów i usług często - aby uniknąć problemów z właściwą identyfikacją obowiązku w zakresie stosowania MPP - wszystkie dokonywane transakcje dokumentują fakturami oznaczonymi "mechanizm podzielonej płatności", niezależnie od tego, czy transakcje te podlegają obowiązkowemu MPP czy też nie. W tym zakresie Ministerstwo Finansów wyjaśniło: "Nie jest sankcjonowane umieszczanie na fakturze adnotacji »mechanizm podzielonej płatności« mimo braku takiego obowiązku. Jeżeli nabywca otrzyma taką fakturę to nie ma obowiązku uregulowania takiej faktury w MPP."
3. Czy płatności zbiorcze obejmują wyłącznie należności z faktur objętych obowiązkowym MPP?
W myśl art. 108a ust. 3a ustawy o VAT, w przypadku wystawienia na rzecz podatnika przez jednego dostawcę lub usługodawcę w okresie nie krótszym niż jeden dzień i nie dłuższym niż jeden miesiąc więcej niż jednej faktury zapłata z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności może dotyczyć więcej niż jednej faktury.
Przy dokonywaniu zbiorczej płatności komunikat przelewu:
1) obejmuje wszystkie faktury wystawione dla podatnika przez jednego dostawcę lub usługodawcę w okresie nie krótszym niż jeden dzień i nie dłuższym niż jeden miesiąc;
2) zawiera kwotę odpowiadającą sumie kwot podatku wykazanych w fakturach objętych tą płatnością.
W takim przypadku w komunikacie przelewu zamiast numeru faktury wpisuje się okres, za który dokonywana jest płatność.
Przez miesiąc w rozumieniu powołanego wyżej przepisu należy rozumieć miesiąc kalendarzowy.
W objaśnieniach podatkowych Ministerstwo Finansów wyjaśniło: "Jeżeli nabywca zdecyduje się zastosować powyższy przepis i dokonać tzw. płatności zbiorczej jednym komunikatem przelewu, wówczas zobowiązany jest do zapłaty tym komunikatem wszystkich faktur wystawionych na jego rzecz przez danego wystawcę w danym okresie, bez względu na to, czy faktury te dokumentują transakcje podlegające obowiązkowi stosowania mechanizmu podzielonej płatności czy też nie."
4. Płatność na rzecz organów egzekucyjnych i komorników
Podatnicy, którzy dokonują płatności za nabyte towary i usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, przy których - ze względu na wartość faktury - stosuje się obowiązkowo mechanizm podzielonej płatności, mają wątpliwości czy i w jaki sposób obowiązek ten zrealizować w sytuacji, w której płatność dotyczy wierzytelności zajętej przez organ egzekucyjny lub komornika. W takim przypadku - jak wskazało Ministerstwo Finansów w objaśnieniach podatkowych - płatność dokonywana na rzecz komornika lub organu egzekucyjnego nie stanowi zapłaty za nabyte towary lub usługi. Ministerstwo Finansów wskazało bowiem, że: "W tym przypadku, w miejsce obowiązku zapłaty kontrahentowi za nabyte towary lub usługi, występuje nowy tytuł płatności, czyli realizacja egzekucji z zajętej wierzytelności. Stąd w takiej sytuacji podatnik (nabywca) nie będzie miał obowiązku zapłaty do komornika lub organu egzekucyjnego w podzielonej płatności. Mamy w tym przypadku do czynienia ze szczególnym charakterem relacji prawnej, który decyduje o braku zastosowania MPP przez nabywcę w płatnościach na rzecz komornika lub organu egzekucyjnego."
Warto dodać, że w podobny sposób - zdaniem Ministerstwa Finansów - należy potraktować płatności dokonywane przez ubezpieczycieli na rzecz podmiotów trzecich likwidujących szkody, gdy zapłata stanowi realizację odpowiedzialności odszkodowawczej wobec ubezpieczonych czy uposażonych.
Jeżeli więc przykładowo mamy do czynienia z sytuacją, w której ubezpieczyciel dokonuje zapłaty - zgodnie z treścią faktury dokumentującej naprawienie szkody - na rzecz podmiotu likwidującego szkody (np. warsztatu samochodowego), to zapłata ta ma charakter odszkodowania. Zatem w takim przypadku ubezpieczyciel nie będzie stosować mechanizmu podzielonej płatności, nawet wówczas, gdy ze względu na przedmiot transakcji i kwotę należności na fakturze mechanizm taki powinien być stosowany. Ministerstwo Finansów podkreśliło, iż: "Mamy w tym przypadku do czynienia ze szczególnym charakterem relacji prawnej, który decyduje o braku zastosowania MPP przez ubezpieczyciela w płatnościach na rzecz podmiotu likwidującego szkodę."